Στόχος μου υπήρξε πάντοτε η ενημέρωση όσων ενδιαφέρονται για την ανθρώπινη ψυχή, η απενοχοποίηση του ανθρώπινου συναισθήματος αλλά και η ανάδειξη θεμάτων που ενώ κλονίζουν συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού μοιάζουν να παραγκωνίζονται και να γίνονται αντιληπτά ως ''προβλήματα'' κι όχι ως αποτελέσματα μιας κοινωνίας που νοσεί κι ανατροφοδοτείται από αυτό. Άρθρα μου έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς τόσο από τοπικές εφημερίδες κι ενημερωτικές φυλλάδες, όσο και από ιστότοπους και blog που ασχολούνται με τον άνθρωπο και την ουσιαστική ενίσχυση της προσωπικότητας και της ατομικότητας σε ένα υγιές και φιλόξενο περιβάλλον. Τα άρθρα θα παρατίθενται σε αυτή τη στήλη και θα ανανεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
«Χρήμα... Ο Μεγάλος Εχθρός της Ψυχικής Υγείας ; »
Άγχος, οικονομική δυσπραγία, επαγγελματική ανασφάλεια και αδυναμία αντιμετώπισης οχι μόνο οικονομικών εκκρεμοτήτων αλλά και στοιχειωδών αναγκών είναι μερικοί μόνο απο τους εχθρούς που καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος άνθρωπος. Ο καταιγισμός αρνητικών πληροφοριών απο τα ΜΜΕ, αλλά και η αίσθηση αδυναμίας αντίδρασης που αναγκαία κατακλύζει το άτομο, οδηγεί σε σκεπτικισμό, θλίψη και μοιραία, στην κεκαλυμμένη σύντροφο του σύγχρονου ανθρώπου, την κατάθλιψη, για ενα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού.
Η κατάθλιψη αποτελεί συναισθηματική διαταραχή. Χαρακτηρίζεται δηλαδή, όχι απο διαταραχή της σκέψης ή της συμπεριφοράς, αλλά απο μια απ’ευθείας διαταραχή στο συναίσθημα του ατόμου. Πώς θα διακρίνουμε όμως ένα διαταραγμένο συναίσθημα; Ο φόβος, η λύπη, το άγχος απέναντι στην αποτυχία ή την απώλεια δεν παρουσιάζουν τίποτα το παθολογικό. Οι συναισθηματικές διαταραχές χαρακτηρίζονται απο συναισθήματα και διαθέσεις που δεν έχουν λόγο ύπαρξης και διαρκούν ή επαναλαμβάνονται με τρόπο που δεν δικαιολογείται απο την πραγματικότητα και τη λογική των πραγμάτων.
Κεντρικό στοιχείο της κατάθλιψης είναι το καταθλιπτικό συναίσθημα. Σε ήπιες μορφές, το άτομο αδυνατεί να αντιδράσει συναισθηματικά σε ευχάριστες καταστάσεις, να γελάσει, να αστειευτεί. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, το άτομο νιώθει δυστυχές, του λείπει η αυτοεκτίμηση, αυτοπεριφρονείται. Η ενοχή και η αυτομομφή κάνει το άτομο να εστιάζει σε κάποια γεγονότα της ζωής του, για τα οποία αυτοκατηγορείται σε έντονο βαθμό. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, για όσα συμβαίνουν γύρω του και η έλλειψη ευχαρίστησης απο τις καθημερινές δραστηριότητες είναι χαρακτηριστικές. Η κόπωση σε συνδυασμό με την απώλεια ζωτικής ορμής υπονομεύουν την κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Η γενική επιβράδυνση του ατόμου εκδηλώνεται μέσω του βαδίσματος, μέσω του λόγου αλλά είναι παρούσα και σε κάθε ψυχική και νοητική λειτουργία του ατόμου.
Στοιχείο που συνοδεύει το καταθλιπτικό συναίσθημα είναι το άγχος, το οποίο συχνά και σωματοποιείται. Μπορεί να εμφανιστούν απότομες αλλαγές, απώλειας ή αύξησης στην όρεξη και το βάρος, πόνοι στο στήθος, αρρυθμίες, απώλεια σεξουαλικής διάθεσης.
Κατά τη θεραπεία του ατόμου που πάσχει απο κατάθλιψη θα πρέπει καταρχήν να προστατεύεται και να διαφυλάσσεται η ασφάλεια του ασθενούς.
Η γνωσιακή θεραπεία εστιάζεται στην αντιμετώπιση των γνωσιακών διαστρεβλώσεων του ατόμου. Στόχος της είναι να βοηθήσει τους ασθενείς με κατάθλιψη να εντοπίσουν και να ελέγξουν τα αρνητικά γνωστικά σχήματα, να αναπτύξουν εναλλακτικούς, θετικούς τρόπους σκέψης και να δοκιμάσουν νέες απαντήσεις και αντιδράσεις στον έξω κόσμο.
Με τη συμπεριφορική θεραπεία, τα άτομα επιλύουν τις δυσπροσαρμοστικές τους συμπεριφορές και μαθαίνουν να λειτουργούν έτσι ώστε να εισπράττουν θετική ανατροφοδότηση απο τη κοινωνία.
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση, τέλος, στοχεύει στην αλλαγή δομής προσωπικότητας προκειμένου να βελτιώσει τη διαπροσωπική εμπιστοσύνη, τη δυνατότητα για σχέσεις εγγύτητας, τους μηχανισμούς αντιμετώπισης προβλημάτων και πένθους.
Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να σκεφτούμε πως αν και η θλίψη μοιάζει να συντροφεύει τον άνθρωπο αιτιατά ή αναίτια, η ελπίδα και η προσμονή για ένα καλύτερο μέλλον τον βοήθησαν να ζει, να λειτουργεί και να αναπτύσσεται μέσα απο τον εαυτό του και τους γύρω του. Ας πλησιάσουμε λοιπόν τους ανθρώπους που αγαπάμε και ας τους βοηθήσουμε εγκαίρως να απεμπλακούν απο τα δίχτυα της κατάθλιψης που θέλουν να τους πάρουν μακριά μας.
Άγχος, οικονομική δυσπραγία, επαγγελματική ανασφάλεια και αδυναμία αντιμετώπισης οχι μόνο οικονομικών εκκρεμοτήτων αλλά και στοιχειωδών αναγκών είναι μερικοί μόνο απο τους εχθρούς που καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος άνθρωπος. Ο καταιγισμός αρνητικών πληροφοριών απο τα ΜΜΕ, αλλά και η αίσθηση αδυναμίας αντίδρασης που αναγκαία κατακλύζει το άτομο, οδηγεί σε σκεπτικισμό, θλίψη και μοιραία, στην κεκαλυμμένη σύντροφο του σύγχρονου ανθρώπου, την κατάθλιψη, για ενα συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό του πληθυσμού.
Η κατάθλιψη αποτελεί συναισθηματική διαταραχή. Χαρακτηρίζεται δηλαδή, όχι απο διαταραχή της σκέψης ή της συμπεριφοράς, αλλά απο μια απ’ευθείας διαταραχή στο συναίσθημα του ατόμου. Πώς θα διακρίνουμε όμως ένα διαταραγμένο συναίσθημα; Ο φόβος, η λύπη, το άγχος απέναντι στην αποτυχία ή την απώλεια δεν παρουσιάζουν τίποτα το παθολογικό. Οι συναισθηματικές διαταραχές χαρακτηρίζονται απο συναισθήματα και διαθέσεις που δεν έχουν λόγο ύπαρξης και διαρκούν ή επαναλαμβάνονται με τρόπο που δεν δικαιολογείται απο την πραγματικότητα και τη λογική των πραγμάτων.
Κεντρικό στοιχείο της κατάθλιψης είναι το καταθλιπτικό συναίσθημα. Σε ήπιες μορφές, το άτομο αδυνατεί να αντιδράσει συναισθηματικά σε ευχάριστες καταστάσεις, να γελάσει, να αστειευτεί. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, το άτομο νιώθει δυστυχές, του λείπει η αυτοεκτίμηση, αυτοπεριφρονείται. Η ενοχή και η αυτομομφή κάνει το άτομο να εστιάζει σε κάποια γεγονότα της ζωής του, για τα οποία αυτοκατηγορείται σε έντονο βαθμό. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για τη ζωή, για όσα συμβαίνουν γύρω του και η έλλειψη ευχαρίστησης απο τις καθημερινές δραστηριότητες είναι χαρακτηριστικές. Η κόπωση σε συνδυασμό με την απώλεια ζωτικής ορμής υπονομεύουν την κοινωνική και επαγγελματική ζωή του ατόμου. Η γενική επιβράδυνση του ατόμου εκδηλώνεται μέσω του βαδίσματος, μέσω του λόγου αλλά είναι παρούσα και σε κάθε ψυχική και νοητική λειτουργία του ατόμου.
Στοιχείο που συνοδεύει το καταθλιπτικό συναίσθημα είναι το άγχος, το οποίο συχνά και σωματοποιείται. Μπορεί να εμφανιστούν απότομες αλλαγές, απώλειας ή αύξησης στην όρεξη και το βάρος, πόνοι στο στήθος, αρρυθμίες, απώλεια σεξουαλικής διάθεσης.
Κατά τη θεραπεία του ατόμου που πάσχει απο κατάθλιψη θα πρέπει καταρχήν να προστατεύεται και να διαφυλάσσεται η ασφάλεια του ασθενούς.
Η γνωσιακή θεραπεία εστιάζεται στην αντιμετώπιση των γνωσιακών διαστρεβλώσεων του ατόμου. Στόχος της είναι να βοηθήσει τους ασθενείς με κατάθλιψη να εντοπίσουν και να ελέγξουν τα αρνητικά γνωστικά σχήματα, να αναπτύξουν εναλλακτικούς, θετικούς τρόπους σκέψης και να δοκιμάσουν νέες απαντήσεις και αντιδράσεις στον έξω κόσμο.
Με τη συμπεριφορική θεραπεία, τα άτομα επιλύουν τις δυσπροσαρμοστικές τους συμπεριφορές και μαθαίνουν να λειτουργούν έτσι ώστε να εισπράττουν θετική ανατροφοδότηση απο τη κοινωνία.
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση, τέλος, στοχεύει στην αλλαγή δομής προσωπικότητας προκειμένου να βελτιώσει τη διαπροσωπική εμπιστοσύνη, τη δυνατότητα για σχέσεις εγγύτητας, τους μηχανισμούς αντιμετώπισης προβλημάτων και πένθους.
Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να σκεφτούμε πως αν και η θλίψη μοιάζει να συντροφεύει τον άνθρωπο αιτιατά ή αναίτια, η ελπίδα και η προσμονή για ένα καλύτερο μέλλον τον βοήθησαν να ζει, να λειτουργεί και να αναπτύσσεται μέσα απο τον εαυτό του και τους γύρω του. Ας πλησιάσουμε λοιπόν τους ανθρώπους που αγαπάμε και ας τους βοηθήσουμε εγκαίρως να απεμπλακούν απο τα δίχτυα της κατάθλιψης που θέλουν να τους πάρουν μακριά μας.
Κατερίνα Μαυροειδή Κατσαμάτσα, Ψυχολόγος
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας & Ανθρωπίνων Σχέσεων
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας & Ανθρωπίνων Σχέσεων